Wat is extra vierge olijfolie?

Extra vierge, vierge of geraffineerd: dit zijn de verschillen

Extra vierge olijfolie, vierge of geraffineerd: olijfolie komt in verschillende soorten. Welke je neemt, laat je best afhangen van waarvoor je ze wil gebruiken. Wil je er je tomaat-mozzarella mee op smaak brengen, ze gebruiken om make-up te verwijderen of om een olielamp mee te vullen: het spreekt voor zich je niet voor elk gebruik de beste olijfolie nodig hebt. Ontdek hier hoe je de beste olijfolie kiest.

Om consumenten meer duidelijkheid te garanderen en verwarring en fraude te voorkomen, heeft de International Olive Council (IOC) standaarden voor olijfolie bepaald. Die IOC is een intergouvernementele organisatie van staten die olijven of olijfolie produceren. Samen vertegenwoordigen de lidstaten van de IOC meer dan 98 procent van de wereldwijde olijfproductie. Om maar te zeggen: in de wereld van de olijven is de IOC een belangrijke speler. Het IOC heeft in een charter van de Verenigde Naties de criteria vastgelegd waarmee we de verschillende soorten olijfolie kunnen indelen. Deze criteria worden door het overgrote deel van de landen gehanteerd en het zijn ook dezelfde criteria die we in dit artikel gebruiken om de verschillen te duiden.

Extra vierge olijfolie: het neusje van de zalm

Kwaliteit is meestal zeldzaam, en dat is voor olijfolie niet anders. In de meeste olijfolieproducerende landen maakt extra vierge olijfolie maar tien procent uit van de totale productie. Wie kiest voor extra vierge olijfolie, ook wel afgekort als EVOO, haalt dus een topproduct in huis.

Extra vierge olijfolie wordt mechanisch geproduceerd. Dat betekent dat er bij de productie geen chemicaliën of hoge temperaturen gebruikt worden, waardoor de samenstelling zou kunnen wijzigen. De enige behandeling die deze olijven ondergaan, is wassen, decanteren, centrifugeren en filteren.

Een belangrijke parameter is de zuurtegraad. Het percentage vrije vetzuren mag niet meer dan 0,8 procent bedragen om van een extra vierge olijfolie te kunnen spreken. Maar ook hier zijn nog grote verschillen mogelijk. Zo bleek uit labotesten dat de olijfolie van Casa Astrid bij de oogst van 2020 slechts een zuurtegraad van 0,1 procent had.

Die chemische eigenschappen zoals de zuurtegraad zijn een goede indicatie van hoe de olijfboer tewerk is gegaan, zoals: hoeveel zorg er werd besteed aan de bomen, de oogst en het transport, hoe de olie werd geperst en verpakt.

De organoleptische eigenschappen (smaak en geur) van extra vierge olijfolie kunnen sterk van elkaar verschillen. De ene extra vierge olijfolie kan delicaat en zacht smaken, terwijl de andere scherp en bitter proeft. Een bittere smaak is overigens een indicatie voor de hoge aanwezigheid van antioxidanten. Hoe meer antioxidanten, hoe bitterder de smaak van je olijfolie.

Die hoge aanwezigheid van antioxidanten is meteen ook de reden waarom extra vierge olijfolie zo gezond is. Antioxidanten beschermen onze cellen tegen schade door vrije radicalen, en die spelen dan weer een rol in de ontwikkeling van ziektes zoals sommige kankers. Polyfenolen, een bepaald type antioxidanten, zouden ook beschermen tegen cardiovasculaire ziektes, aderverkalking, beroertes, en schade aan de hersenen.

Wie de smaak echt te pakken heeft, kan olijfolie gaan pairen met bepaalde gerechten. Exact zoals wijnliefhebbers dat doen bij een maaltijd. Dit zijn de voornaamste smaaktypes bij extra vierge olijfolie:

  • Delicate olijfolie (mild, licht, elegant, licht fruitig, boterig van smaak): bij gerechten die om subtiele smaken vragen zoals vis, eieren, jonge sla, desserts, mayonaise
  • Medium olijfolie (intens fruitig, aangenaam bitter, een afsmaak van peper): ideaal bij salades, gegrilde kip, wit vlees, verse pasta, brood, vinaigrette
  • Robuuste, intense olijfolie (pittig en scherp, intens): bij pikante gerechten, oude kazen, gegrild vlees, soepen, pastasauzen, stoofpotten

Wat moet zo’n kwaliteitsproduct eigenlijk kosten? Als je weet dat bij Casa Astrid één boom in goede omstandigheden twee liter olijfolie voortbrengt, of dat je 4.800 olijven nodig hebt voor een halve liter, dan is het evident dat extra vierge olijfolie niet goedkoop is. Als je ergens een fles ziet waarbij de prijs verrassend laag is, houd er dan rekening mee dat het wellicht geen echte extra vierge olijfolie kan zijn.

Vierge olijfolie: hogere zuurtegraad

Net zoals extra vierge olijfolie bestaat ook vierge olijfolie uit puur olijvensap, afkomstig van de vrucht van een olijfboom (Olea europaea). Ze is puur mechanisch geproduceerd, enkel en alleen van olijven als basisproduct en is daarbij niet verhit op hoge temperatuur. Het grote verschil met extra vierge zit hem in de zuurtegraad. Om van vierge olijfolie te kunnen spreken, zijn maximum 2 procent vrije vetzuren toegelaten.

Overigens bestaat er ook vierge olijfolie die zonder bewerking niet geschikt is om te eten. We noemen ze lampante olijfolie. Ze wordt gemaakt van minderwaardige olie en heeft een zuurtegraad van boven de 3,3 procent. Meestal wordt deze olie geraffineerd om er zo de slechte smaak of geur, en de hoge zuurtegraad uit te halen. Of ze wordt gebruikt voor technische toepassingen in plaats van voor voeding.

Geraffineerde olijfolie: inferieur basisproduct

Als we een vierge olie van slechte kwaliteit filteren met houtskool, of andere chemische en fysische filters, krijgen we geraffineerde olijfolie. Dat gebeurt als het basisproduct slecht smaakt en een hoge zuurtegraad heeft. Door de raffinage verdwijnen die negatieve eigenschappen. Helaas geldt dat ook voor de gezonde eigenschappen van olijfolie, zoals de antioxidanten. Door het raffinageproces heeft deze olijfolie meestal geen smaak, kleur of geur. Meer dan de helft van de mediterrane olijfolie is helaas te laag van kwaliteit en moet daarom geraffineerd worden.

In een aantal landen wordt geraffineerde olie omwille van de smaak ongeschikt bevonden voor consumptie, hoewel ze perfect veilig is.

Niet te vergeten: hoewel geraffineerde olijfolie afkomstig is van een inferieur basisproduct, is de zuurtegraad erg laag met een maximum van 0,3 procent. Dat komt doordat de vrije vetzuren er bij de raffinage zijn uitgefilterd.

Vaak wordt geraffineerde olijfolie ook vermengd met andere olie. Als je ergens op een etiket ‘olijfolie’ ziet staan, zonder meer, dan wijst dit op een blend van geraffineerde olijfolie en vierge olijfolie. Hier mag de zuurtegraad maximum 1 procent bedragen.

Wil jij ook alleen het beste als het om eten gaat? Bestel dan nu een fles extra vierge olijfolie met een zuurtegraad van slecht 0,1 procent.